Kangani
Mens en Hond in Balans

Dominant | Een veel misplaatste term

Dominant is een veel misplaatste term die te pas en te onpas gebruikt wordt. Wat betekent het eigenlijk?Regelmatig hoor ik mensen zeggen: “mijn hond is dominant”, of “ik heb een dominante pup en moet hem goed de baas blijven”. Dat dit gedacht wordt is logisch, want de meeste boeken die over hondengedrag geschreven zijn vertellen dit. We hebben ook jarenlang gedacht dat honden hierop uit zijn. Maar er zijn vele nieuwe inzichten.

 Leer de oorzaak van dominant gedrag

In de reguliere hondentraining is deze opvatting nog steeds een leidraad voor de omgang met onze hond en vaak wordt er gewaarschuwd voor een dominante hond. Men denkt dan dat:

A. Het gedrag dat hun hond vertoont dominant gedrag is.
B. Dat hun hond hiermee wil proberen om de baas te zijn/worden.

Veel gedrag dat als dominant bestempeld wordt is feitelijk geen dominant gedrag en heeft een hele andere oorzaak.De honden die hiermee bedoeld worden zijn vaak onzekere honden. In deze gevallen kun je ook beter spreken over dominerende of imponerende honden.

Je kunt beter spreken over zelfverzekerd gedrag in plaats van dominant gedrag, om deze verwarring te voorkomen. Honden die zelfverzekerd zijn, zijn in de regel ook zeer sociaalvaardige honden. Ik zou er blij mee zijn. Daarnaast is het ook nog context gebonden. Waar een individu in de ene context zelfverzekerd is kan hij/zij in een andere context onzeker zijn.

Om bovenstaande te verduidelijken zal ik eerst omschrijven wat ik bedoel met de verschillende termen. Ik ben namelijk van mening dat veel gedrag verkeerd geïnterpreteerd wordt en dat termen door elkaar gebruikt worden en niet meer in hun oorspronkelijke betekenis gebruikt worden. Dominant is het meest gebruikte woord als het gaat om hondengedrag en wordt te pas en te onpas gebruikt.

Wat betekenen de woorden dominant, dominantie, domineren en dominant gedrag eigenlijk? Wanneer ik in het woordenboek kijk, lees ik het volgende:
Dominant: overheersende
Domineren: overheersen, beheersen; zich als overmachtig doen gelden; overzien; militaire term bestrijken, kunnen beschieten.
Dominantie: overheersing

Dominant betekent letterlijk overheersende, dit is een feit. Het makkelijkst uit te leggen door onderstaand voorbeeld; op deze website is wit de overheersende kleur, de dominante kleur. Dat is een feit, daar hoeft de kleur niets voor te doen.
Vertaald naar een groep wolven die in familieverband leven, zou je de ouders van nature de dominant kunnen noemen, in de juiste zin van het woord. Een dominant individu zou kalm en zelfverzekerd moeten zijn. Een zelfverzekerd individu hoeft echter niet de dominant te zijn. Een hond die dominant gedrag of liever gezegd, zelfverzekerd gedrag vertoont hoeft dus niet de dominant te zijn. Dit betekent dat je deze begrippen los van elkaar moet zien. In de praktijk worden ze vaak over één kam geschoren.

Je zou dus kunnen zeggen dat de ouder(s) vanzelfsprekend de dominant in het familieverband zijn, omdat zij voor de jongere en het welzijn van de groep zorgen. Zo zijn wij ook als vanzelf de dominant van onze hond, omdat wij zorgen voor de basisbehoeften en (zouden moeten) weten hoe we veiligheid bieden in verschillende situaties. Er ontstaan problemen wanneer de dominant onzeker is.

Domineren betekent overheersen. Het is gedrag met als doel de ander of iets anders te overheersen. Dit noemen we dominant gedrag. Waarom doet een individu dit? Juist, vanuit onzekerheid. Wanneer je namelijk zelfverzekerd bent zul je de situatie op een makkelijkere, comfortabeler en rustige conflictvermijdende manier oplossen. Je hoeft niet te overheersen. Het is niet zozeer een aangeboren eigenschap, maar aangeleerd gedrag. Aangeleerd door de factoren en ervaringen in het leven van een mens of dier. Ieder individu wil zich veilig voelen, om dit gevoel te krijgen zijn er verschillende manieren. Soms ervaart een individu dat hij (alleen) door middel van domineren (dominant gedrag) controle heeft over een bepaalde situatie. Controle hebben geeft een veilig gevoel. Wanneer hij door meerdere ervaringen leert om op deze manier controle te hebben, zich veilig te voelen, zal hij dit gedrag blijven herhalen. Hij leert door middel van dit gedrag te overleven, omdat hij niet iets anders heeft geleerd (dit ontwikkeld zich, bij onvoldoende begeleiding vaak in een puppyklas). Het is een kwestie van overleven, niet van leiding nemen over een ander individu of groep. De hond heeft geleerd zich op deze manier te redden in een situatie. Het is een overlevingsmechanisme, dat onbewust direct geactiveerd wordt wanneer een individu zich bedreigd voelt. Of dit nu reëel is of niet.

Dominantie betekent overheersing.  Je zou kunnen zeggen het continue domineren van andere individuen. Veel gedrag wordt in de hondenwereld geschaard onder het begrip dominantie. En wordt geïnterpreteerd als een hond die de leiding wil (over)nemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een hond die opspringt of hapt, gromt of zelfs bijt. Deze gedragingen zijn geen uiting van gedrag dat per definitie bij een dominant hoort. En wordt ook niet vertoont om de baas te willen worden, maar worden getoond vanuit een onvermogen om op een natuurlijke cognitieve en sociaalvaardige manier met de situatie om te gaan.

Gedrag wat bij een dominant individu in de natuur past zou je beter zelfverzekerd gedrag kunnen noemen. Dit zijn vaak sociaalvaardige honden die nog cognitief zijn. Een hond kan dus in de interactie met een ander individu de dominant zijn. Deze honden zorgen in een groep voor de rust. Dit doen ze echter niet door te domineren maar door de andere honden te kalmeren en conflicten te vermijden. Hiervoor communiceren ze met kalmerende signalen en een ontspannen, zelfverzekerde houding. Gedrag als bijvoorbeeld overstaan of opsplitsen (ook blokken) dient ervoor om de rust te bewaren of te herstellen. Wanneer hier niet naar geluisterd wordt zullen pas in het uiterste geval afstandsvergrotende signalen gebruikt worden. Dit zal dan op een hele kalme en beheerste manier gebeuren. Je kunt daarbij denken aan het optrekken van een lip, een blaf of grom geven. Hier komt zelden tot nooit onbeheerste agressie om de hoek kijken. Onbeheerste agressie ontstaat alleen bij stress. Dr. David Mech geeft in zijn onderzoek bij wolven in de vrije natuur aan dat hij 3 keer in 13 zomers! agressief gedrag heeft gezien dat lijkt op “corrigerend”, dus afstandsvergrotend gedrag.

Gedrag kun je op verschillende manieren interpreteren en is afhankelijk van hoe breed je kennis is. Dat is ook zo mooi te zien in de wildlife documentaires van National Geographic waarin degene die de voice-over doet er een mooi verhaal van maakt. Het is maar net vanuit welke bril je kijkt. Vanuit de dominantie- of rangordetheorie gezien, wordt dominerend gedrag uitgelegd alsof de hond de leiding wil (over)nemen. Wanneer je vanuit dit oogpunt kijkt, is dit een logische verklaring. Deze theorie is echter al zo’n 20 jaar geleden achterhaald. Zie hier en hier. Wanneer we van deze nieuwe inzichten uitgaan weten we dat dominant gedrag niet tot doel heeft de baas te worden.  Zelfverzekerd gedrag is beheerst en zonder overheersing vanuit onmacht. Honden die zelfverzekerd gedrag vertonen doen dit om te zorgen voor rust.

Wanneer gedrag onbehouwen is wordt dit vaak geïnterpreteerd als dominantie. Maar de hond heeft gewoonweg geen zelfbeheersing geleerd.

Agressie krijgt vaak het etiket dominant, maar dit gedrag is altijd een teken van onmacht wat stress geeft, de hond kan niet met de situatie overweg. Of hij kan niet anders meer, het is zijn laatste, en terechte redmiddel.

Conclusie:  Er is verwarring ontstaan tussen de termen dominant gedrag, domineren, dominantie en agressief gedrag. De aanname dat honden leider willen worden is ten onrechte in verband gebracht met de aard van onze hond. Hierdoor zijn er veel problemen ontstaan tussen ons en onze honden. Door honden beter te begrijpen kunnen wij anders met onze honden omgaan, waardoor de relatie met -en het welzijn van onze hond verbeterd.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *


Scroll naar boven