Inzichtmeditatie (vipassana) is een eenvoudige techniek waarbij je leert om helder van geest direct en ongekleurd naar je eigen ervaringen, emoties en sensaties te kijken. Centraal daarbij staat het ontwikkelen van aandacht (mindfulness). Aandachtig zijn zonder te oordelen, zonder te analyseren, zonder verwachtingen. Het is een open en liefdevolle houding ten aanzien van de mentale en fysieke verschijnselen die zich in en aan ons voordoen. Op een eenvoudige manier oefen je in direct waarnemen. Gedachten en gevoelens, die je leven misschien vaak bepalen, ga je opmerken zonder je ermee te identificeren. Daardoor kan er ruimte ontstaan in jezelf.
Inzichtmeditatie leert je in het hier en nu te leven. Het gaat er dus niet om in trance te raken, speciale mystieke ervaringen te beleven of om in een speciale zithouding zo lang mogelijk de geest te concentreren en verschijnselen uit te sluiten.
Bij inzichtmeditatie leer je om vrede te sluiten met jezelf en oefen je in heldere aandacht met als resultaat een intuïtief begrijpen van wie, wat en hoe we werkelijk zijn.
Deze meditatievorm is door de Boeddha onderwezen. De overgeleverde geschriften van het vroege boeddhisme zijn voor veel meditatieleraren in Azië een inspiratiebron voor hun onderricht. De Boeddha onderwees inzichtmeditatie en tot op de dag van vandaag wordt het in vele kloosters in Zuid-Oost Azië onderwezen. Je hoeft echter geen boeddhist te zijn om te kunnen mediteren. Belangrijker dan of je wel of geen boeddhist bent is een motivatie om ongekleurd en ontvankelijk te kijken naar ervaringen die zich in en aan je voordoen. Het kan dus door mensen van verschillende religies en achtergronden gebruikt worden.
Tegenwoordig wordt er wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effecten van meditatie en is het bewezen dat het beoefenen van aandacht een heilzame uitwerking heeft op lichaam en geest.
“Het doel van de Boeddha was om mensen gelukkig te maken, niet om ze te bekeren tot boeddhist.”